Artikel Tweewieler
Artikel Magazine Tweewieler, juni 2021
Opleider Jan Bosman gaat de strijd samen met ondernemers aan
‘Dat oubollige imago moet eraf’
Jan Bosman kneedde bij het Horizon College samen met ondernemers een BBL Niveau-2 opleiding voor fietstechnici in elkaar. De opleiding is een succes, ondernemers lopen ermee weg. “Ik heb een paar A4-tjes vol met vacatures, maar nog onvoldoende leerlingen. Jongeren vinden het vak vaak oubollig. Daar moeten we nog flink aan sleutelen.”
Tekst Hedwig Berendsen | Foto’s Horizon College, Tweewieler, Wick Natzijl
Jan Bosman (39) van het Horizon College in Heerhugowaard is een gepassioneerde leraar met hart voor de branche en zijn leerlingen. Die passie blijft niet onopgemerkt; zijn studenten komen uit heel Noord-Holland van Amsterdam tot Texel. Jan onderscheidt zich in zijn aanpak met een door hemzelf ontwikkeld leerprogramma, waarin hij praktijk en filmpjes verwerkt. Daarmee helpt hij leerlingen die moeite hebben met de theorie. De ontwikkeling van het leerprogramma is kenmerkend voor Bosman. Toen hij twaalf jaar geleden begon bij het Horizon College waren veel ondernemers niet tevreden met de bestaande opleiding. “Ik ben aangenomen om de fietsopleiding nieuw op te zetten. Dat hebben we gedaan samen met een groep betrokken ondernemers die actief mee wilden denken. Stap voor stap hebben we vervolgens de opleiding veranderd. Ik ben er trots op hoe het er nu uitziet. Deze hoek in de school is de crème de la crème in fietstechniek met een mooie werkplaats en alle nodige (speciaal)gereedschappen.”
Blije ondernemers
Jan Bouwes van Jan Bouwes Fietsen in Noord-Scharwoude is een van de ondernemers die meedachten over de nieuwe tweewieleropleiding. “Voordat Jan Bosman kwam, hadden we hier in Heerhugowaard leerkrachten die geen liefde voor het vak hadden en geen feeling met de techniek. Het lesmateriaal was verouderd en er werd onderwezen gegeven over dingen die al tien jaar niet meer in de handel waren.” Bouwes heeft de afgelopen jaren meerdere stagiaires van het Horizon College in de werkplaats gehad: “Het is een tweejarige opleiding, maar bijna al mijn leerlingen zijn met zo’n 1,5 jaar door de stof heen.”
Ook Niels Vriend van Fietsvoordeelshop in Heerhugowaard heeft drie monteurs die zijn opgeleid aan het Horizon College. Hij is dik tevreden over hen. Net als Bouwes heeft ook Vriend nauw contact met Jan Bosman: “Jan wil altijd verbeteren en daarin willen wij hem assisteren. In de nieuwe aanbouw bij ons magazijn in Heerhugowaard bouwen we binnenkort ook een grote praktijkruimte: wellicht zou daar in de toekomst de praktijkdag van het Horizon College gehouden kunnen worden.”
Theorie en praktijk combineren
Het Horizon College schoolt leerlingen op Niveau 2, waarbij ze naast de fietstechniek ook examen moeten doen in vakken als Nederlands, Rekenen en Loopbaan & Burgerschap. In dit BBL-traject wordt de lesstof in één dag in de week gegeven. De overige vier dagen staan de studenten in de werkplaats van bedrijven. In die ene dag op school probeert Jan Bosman theorie en praktijk zoveel mogelijk te integreren: “Ik heb de boeken zo geschreven, dat de leerlingen de theorie direct in praktijk moeten brengen. Mijn ervaring is dat het dan veel beter blijft hangen. Want deze groep studenten leert het beste met de handen. En doordat ik het lesmateriaal zelf ontwikkel, kan ik ook constant de nieuwste technieken en inzichten in de lesstof verwerken.” Dat de aanpak van Bosman aanslaat, blijkt uit het hoge slagingspercentage van zijn leerlingen. “Ondernemers zien nu ook dat de opleiding goed is.”
Geen Niveau 3
Op het Horizon College wordt op dit moment alleen de Niveau 2 van de opleiding fietstechnicus aangeboden. “We hebben Niveau 3 wel klaar, maar daar is te weinig animo voor. In Niveau 3 krijgen ze meer complexe technieken en een stukje verkoop en marketing. Hier op het Horizon College wordt Niveau 3 echter niet echt gemist. Omdat we bij Niveau 2 al best diep op alle techniek ingaan, zeggen leerlingen vaak dat Niveau 3 qua techniek dan niet meer zoveel toevoegt. En voor expliciete technieken zoals een Rohloff of Enviolo kunnen ze altijd nog apart op cursus.”
Voor leerlingen die meer commercieel geschoold willen worden, is Niveau 3 volgens Bosman ook geen noodzaak. “We hebben alternatieven, bijvoorbeeld in de vorm van de opleiding Verkoopspecialist. Wanneer ze naast Niveau 2 ook dit diploma op zak hebben, kunnen onze leerlingen ook bij een importeur aan de slag.”
Beeld oubollig
Op dit moment zitten er in het eerste en tweede jaar van de opleiding zo’n 25 studenten. “Het aantal nieuwe leerlingen gaat de laatste jaren maar lichtjes omhoog”, vertelt Bosman. “Omdat jongeren het vak van fietsmonteur oubollig vinden. Terwijl het zo’n mooi vak is! Want als fietstechnicus ben je niet alleen bezig met de techniek, maar heb je ook contact met klanten.”
Om jongeren naar het vak te trekken denkt Niels Vriend dat het belangrijk is om op een open dag te laten zien wat het vak van fietstechnicus écht inhoudt. “De laatste keer stond onze servicebus tijdens de open dag binnen bij het Horizon College. Daar was veel interesse voor. Jongeren, maar ook hun ouders zien dat het niet alleen banden plakken is, maar dat er veel meer bij komt kijken.”
Jan Bouwes denkt ook dat het imago van fietsenmaker beter kan: “Gelukkig wordt het langzamerhand beter. Maar een probleem is ook dat veel jongeren niet meer in de techniek willen werken. Het gaat al fout op de basisschool. Daar krijgen ze geen techniek mee. Geef ze een magneet, geef ze een draadje, leer ze met hun handen werken en geef ze daarvoor waardering. Dan lopen er zeker meer kinderen warm voor techniek.”
Autotechniek interessanter?
Verkiezen jongeren niet liever de autotechniek boven de fietsen? Bosman knikt: “Auto’s spreken veel jongens inderdaad vaak meer aan. Maar ik vind dat onterecht. De vakken gaan bij beide opleidingen steeds meer op elkaar lijken. Ik ben zowel auto- als fietsmonteur geweest en geef in beide les, dus ik weet waarover ik praat. In de basis is de techniek van een elektrische auto en een e-bike hetzelfde. Natuurlijk is er in een auto qua afstelling meer mogelijk, maar waar je bij een auto een nieuw wiel bestelt, moet je bij een fiets een wiel kunnen bouwen. En dat vraagt kennis over welke krachten er op een wiel komen. Daarin schuilt toch wel een extra stukje uitdaging.”
Een veelgehoord argument dat pleit voor een baan in de automotive is de hogere verdiensten bij garagebedrijven. Volgens Jan Bosman is dat niet zo. “De lonen van een auto- en een fietstechnicus zijn ongeveer gelijk. Als leerling verdien je nog niet zoveel, maar hoe meer vakdiploma’s en ervaring je hebt, hoe meer je gaat verdienen.” Niels Vriend vult Bosman aan: “Ik denk dat de lonen in de fietsbranche nu goed te meten zijn met andere technici. Maar salaris is ook niet alles, essentieel is dat iemand zich happy voelt bij een bedrijf.”
Happy voelen bij een bedrijf: Jan Bosman vindt dat een professionele uitstraling van de werkplaats daar zeker aan bijdraagt. “Als ik bij sommige bedrijven zie hoe de werkplaats eruit zien, dan springen mij de tranen in de ogen. Dan denk je niet ‘hier zou ik wel willen werken’. Dat zijn gemiste kansen…”
‘Help ons aan oefenmateriaal’
Om jongeren goed te kunnen opleiden voor het vak van fietstechnicus is het essentieel dat de school beschikt over het juiste oefenmateriaal: moderne fietsen en systemen. Leverancier zijn hier echter weinig scheutig mee.
Omdat het Horizon College een kleine opleiding is, zijn er weinig financiële middelen om het oefenmateriaal up-to-date te houden. “Maar je wilt je studenten wel de nieuwste ontwikkelingen meegeven. Wat dat betreft zitten we in een lastige spagaat.” Gelukkig springen tweewielerondernemers uit de buurt van de school bij. Ze stellen regelmatig fietsen beschikbaar. Zo ook Niels Vriend van Fietsvoordeelshop. Hij gaf onlangs een Batavus met Bosch-systeem in bruikleen aan de opleiding. Jan Bosman is er blij mee. “Dat systeem hadden we nog niet, het was gewoon te duur.” Het zou Bosman, maar ook collega’s bij andere opleidingen, nog meer helpen als grote leveranciers hem van het nieuwste materiaal zouden voorzien om leerlingen op te kunnen laten oefenen. “Bedrijven als Bosch en Shimano hebben er toch belang bij dat de toekomstige technici goed met hun producten kan werken?”
Rol van leermeester niet onderschatten
De leermeester is een essentiële schakel binnen de opleiding tot fietstechnicus. Hij of zij moet de leerling de kneepjes van het vak leren maar vooral ook begeleiden op de weg naar een baan. Dat vraagt tijd en aandacht.
Klagen leerlingen weleens over het bedrijf waar ze werken? Jan Bosman knikt. “Als er leerlingen zijn met klachten over hun leermeester, proberen we eerst of ze het zelf kunnen oplossen. Dat hoort immers ook bij volwassen worden. Lukt dat niet, dan gaat een BPG-begeleider naar het bedrijf.” Lukt het de begeleider niet om de problemen op te lossen, dan volgt ‘ontslag’ voor de leerling en moet de school op zoek naar een ander leerbedrijf. “Dat het mis gaat tussen leermeester en leerling kan diverse oorzaken hebben. Soms ontbreekt het leermeesters aan tijd om leerlingen goed te begeleiden. Daarnaast willen sommige leermeesters dat leerlingen heel snel productief zijn; er moet geld verdiend worden. Tijd om bijvoorbeeld wielen te leren spaken is er niet. Maar een leerling moet bij het praktijkexamen wel bepaalde vaardigheden beheersen. Wanneer dat bij het leerbedrijf niet kan of lukt, doen we dat hier op school.”
Geen rotklusjes bij Jan Bouwes
Jan Bouwes laat zijn leerlingen geen rotklusjes als vegen en poetsen doen, maar laat ze direct sleutelen. Hij laat ze bijvoorbeeld een Nexus-naaf uit elkaar halen. “Ik doe het een keer voor en dan moet hij of zij zelf aan de slag. Je ziet dan eerst een verschrikte reactie, maar zo leren ze het wel. Ik vind dat je als leermeester gewoon tijd voor je leerling moet vrijmaken. Ook wanneer het druk is.”
Jan heeft er net een nieuwe leerling erbij. Hij hoopt dat deze na de opleiding blijft hangen. “Het is een goede jongen. Hij is leergierig en gaat goed met klanten om.”
Naast een goede begeleiding is het in de ogen van Bouwes belangrijk dat je als leermeester je leerling netjes behandelt: “Bij de BBL-opleiding hebben leerlingen tot hun 18e recht op een vrije dag. Toch zijn er ondernemers die dat niet doen. Ik vind dat niet kunnen. Die zeggen ‘je kost al genoeg’. Onzin, zo’n topsalaris krijgen ze niet.”
Fietsvoordeelshop schuift door
In het nieuwe magazijn van Fietsvoordeelshop in Heerhugowaard zijn regelmatig leerlingen van het Horizon College aan het werk. Daar worden de fietsen van alle 14 winkels van Fietsvoordeelshop rijklaar gemaakt om vervoerd te worden. Mark Vriend: “Er zijn hier 19 werkplekken, die we binnenkort uitbreiden naar 25 takels. De leerlingen werken hier onder begeleiding van vier ervaren monteurs. Ze beginnen met fietsen rijklaar te maken. Daar hebben ze alle tijd voor, omdat ze niet gestoord worden door de telefoon of klanten. Als we zien dat een leerling een stap verder kan maken, schuiven we hem of haar door naar een van onze winkels. Zo leren ze alle facetten van de fiets.”
Jan Bouwes vindt het belangrijk om jongeren enthousiast te maken én te houden voor het vak. “Geef je monteurs aandacht, verzorg ze goed, geef ze een fiets en betaal ze goed. En geef ze in zomer twee weken vakantie, dat hebben ze nodig.”
Niels Vriend: “Je ziet het snel of iemand het in de vingers heeft. We hebben hier ook twee meiden staan, die zijn leergierig en pakken ze het snel op. Die geven we een Bosch-cursus of Shimano-training omdat ze er in interesse in hebben. Dan zie je ze groeien.”